ده سال پیش، زمانی که ایالات متحده و ایران در حال گفت‌وگو برای توافق هسته‌ای بودند، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از تریبون‌های عمومی جهان علیه توافق در حال شکل‌گیری فریاد می‌کشید.
او حتی در سخنرانی آتشینی در کنگره آمریکا مستقیماً دولت اوباما را به چالش کشید، آن‌هم درست زمانی که مذاکرات در حال نهایی شدن بود.
اکنون که دوباره دو طرف پای میز مذاکره نشسته‌اند، نتانیاهو سکوت کرده است.
آسوشیدپرس در تفسیری پیرامون مذکرات هسته ای بین ایران و آمریکا و فعالیت های خرابکارانه نتانیاهو می نویسد: او، ایرانِ مجهز به سلاح هسته‌ای را تهدیدی موجودیتی برای اسرائیل می‌داند و نسبت به هرگونه توافق جدیدی که مطابق معیارهایش نباشد، بی‌اعتماد است. اما اکنون در شرایطی قرار گرفته که با حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید، دستش بسته شده است.
یوئل گوزانسکی، کارشناس امور ایران در مؤسسه مطالعات امنیت ملی در تل‌آویو، گفت:
«او نمی‌تواند کاری انجام دهد که با ترامپ در تضاد باشد. فلج شده است.»
اسرائیل پس از دستاوردهای راهبردی قابل‌توجه طی هجده ماه گذشته در جنگ‌هایی که خاورمیانه را تکان داده‌اند، اکنون در موقعیتی قدرتمند در برابر ایران قرار دارد. نیروهای اسرائیلی، متحدان ایران را در لبنان، غزه و سوریه شکست داده‌اند، و در سال گذشته با حمله‌ای مستقیم به ایران، بخشی از پدافند هوایی کلیدی آن را از کار انداختند.
کارشناسان می‌گویند اکنون اسرائیل، پنجره‌ای برای اجرای یک حمله مؤثر علیه تأسیسات هسته‌ای ایران در اختیار دارد؛ حمله‌ای که احتمالاً با واکنش منطقه‌ای کمتری مواجه خواهد شد.
با این حال، نتانیاهو نتوانسته ترامپ را قانع کند که حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران را در اولویت قرار دهد — حمله‌ای که برای موفقیت، به پشتیبانی نظامی ایالات متحده نیاز دارد. با بازگشت آمریکا به میز مذاکره با ایران، اسرائیل از مشروعیت لازم برای اقدام نظامی یک‌جانبه برخوردار نیست.
ایتان گلبوع، کارشناس روابط آمریکا و اسرائیل در دانشگاه بار-ایلان، گفت:
«نتانیاهو در تله افتاده است. او روی بهبود موقعیت اسرائیل در برابر ایران در دوره ترامپ حساب کرده بود. در عمل، اتفاقی که افتاده عکس آن است.»
امید نتانیاهو به هم‌سویی با ترامپ درباره ایران
نتانیاهو و حامیان ملی‌گرای او امیدوار بودند که بازگشت ترامپ به کاخ سفید، به دلیل پیشینه حمایتش از اسرائیل، برایشان مزیت ایجاد کند. آنان تصور می‌کردند تحت رهبری ترامپ، آمریکا شاید از حمله به سایت‌های هسته‌ای ایران حمایت کند.
اما رویکرد ترامپ به ایران — و همچنین موضوعات دیگر مانند تعرفه‌ها — نشان داده رابطه بین دو کشور پیچیده‌تر است، و منافع ترامپ کاملاً با اهداف نتانیاهو منطبق نیست.
نتانیاهو مدت‌هاست ایران را به تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای متهم کرده و در سراسر جهان علیه توافق هسته‌ای دوران اوباما کارزار به راه انداخته است. او این برنامه را تهدیدی برای بقای اسرائیل و جهان معرفی کرده و توافق را برای مهار آن بسیار ضعیف دانسته است. اسرائیل همچنان تنها کشور دارای سلاح هسته‌ای در خاورمیانه است؛ امتیازی که مایل به حفظ آن است.
با تشویق شدید نتانیاهو، ترامپ از توافق دوران اوباما خارج شد. و از زمان بازگشت به ریاست‌جمهوری، او به اسرائیل آزادی کامل در جنگ علیه حماس در غزه داده، در برابر بحران انسانی در آن منطقه نرمش نشان داده، و علیه شبه‌نظامیان حوثیِ تحت حمایت ایران در یمن — که از آغاز جنگ به اسرائیل حمله کرده‌اند — حملاتی انجام داده است.
اما اکنون که آمریکا دوباره با ایران وارد مذاکره شده، نتانیاهو می‌داند اگر آشکارا با یکی از ابتکارات مهم سیاست خارجی دولت ترامپ مخالفت کند، باید خطر تخریب رابطه‌اش با رئیس‌جمهور آمریکا را به جان بخرد.
آخرین باری که نتانیاهو با ترامپ درگیر شد، زمانی بود که در سال ۲۰۲۰ پیروزی جو بایدن را تبریک گفت — اقدامی که گفته می‌شود ترامپ را از نظر وفاداری دلگیر کرد و روابط آن‌ها به‌شدت سرد شد.
به گفته یکی از مقامات اسرائیلی که به‌دلیل حساسیت دیپلماتیک نخواست نامش فاش شود، اسرائیل خواسته‌های خود برای هر توافق احتمالی را به واشنگتن منتقل کرده است. در این گفت‌وگوها روشن شده اگر اسرائیل تصمیم به اقدام نظامی بگیرد، دست‌کم تا زمانی که مذاکرات در جریان است، احتمالاً باید به‌تنهایی عمل کند.
امید نتانیاهو به توافقی سخت‌گیرانه با ایران
نتانیاهو در سخنرانی‌ای در اورشلیم که همین هفته ایراد کرد، گفت شرایط خود را برای توافق با ترامپ در میان گذاشته است.
او گفت:
«من به رئیس‌جمهور ترامپ گفتم امیدوارم مذاکره‌کنندگان دقیقاً همین مسیر را دنبال کنند. ما در تماس نزدیک با ایالات متحده هستیم. اما به او گفتم، چه این‌طور شود و چه آن‌طور — ایران به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت.»
نتانیاهو همچنین گفته خواهان توافقی بسیار سخت‌گیرانه است — مشابه توافق لیبی در سال ۲۰۰۳ که منجر به نابودی کامل زیرساخت‌های هسته‌ای آن کشور و اعطای دسترسی کامل به بازرسان شد.
با این حال، روشن نیست ترامپ حاضر به تعیین چنین شرایطی باشد — و ایران نیز صریحاً اعلام کرده از حق غنی‌سازی عقب‌نشینی نخواهد کرد.
گفت‌وگوهای میان ایران و آمریکا که با رهبری ترامپ از اوایل این ماه آغاز شده، اکنون وارد سطح کارشناسی شده است. محور گفت‌وگوها کنترل برنامه هسته‌ای ایران و جلوگیری از دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای، در صورتی که ایران چنین تصمیمی بگیرد، می باشد. تهران اعلام کرده برنامه هسته‌ایش صرفاً صلح‌آمیز است، اگرچه برخی مقاماتش به‌طور فزاینده‌ای تهدید به پیگیری ساخت بمب می‌کنند.
ترامپ گفته گزینه نظامی همچنان روی میز است و حتی تجهیزات نظامی به منطقه اعزام کرده، اما ترجیحش حل‌وفصل دیپلماتیک است.
گفت‌وگوهای برنامه‌ریزی‌شده میان ایران و آمریکا که برای آخر هفته تدارک دیده شده بود، روز پنج‌شنبه به تعویق افتاد.
دشواری نتانیاهو برای انتقاد از توافق نهایی
از زمان خروج ترامپ از توافق دوران اوباما در سال ۲۰۱۸، ایران سطح غنی‌سازی اورانیوم و ذخایر آن را به‌شدت افزایش داده است.
سخنرانی نتانیاهو در کنگره آمریکا در سال ۲۰۱۵ علیه توافق اوباما — که به دعوت جمهوری‌خواهان و بدون هماهنگی با کاخ سفید انجام شد — از سوی اوباما تحریم شد. این یکی از مواردی بود که نتانیاهو را به گرایش یک‌طرفه به حزب جمهوری‌خواه متهم کرد، و در نتیجه، به اتحاد سنتی دوجناحی درباره اسرائیل در آمریکا آسیب زد.
همچنین، رابطه‌ی پرتنش نتانیاهو با دولت بایدن — به‌ویژه بر سر عملکرد اسرائیل در غزه — باعث شده نتواند روی حمایت دموکرات‌ها حساب کند.
با این حال، یافتن جمهوری‌خواهانی که حاضر باشند در این موضوع با ترامپ علناً مخالفت کنند نیز دشوار است.
ایتان گلبوع، استاد دانشگاه بار-ایلان، گفت اگر توافقی امضا شود، نتانیاهو به‌سختی خواهد توانست علناً با آن مخالفت کند. او ممکن است این وظیفه را به متحدان افراطی خود بسپارد تا از طرف او انتقاد کنند.
گلبوع گفت:
«تا آن زمان، بهترین امید نتانیاهو این است که مذاکرات شکست بخورند.
این، برای او، بهترین سناریوی ممکن است.»
------
برگردان برای اخبار روز همایون فرزاد
