۱. کسانی که پیروزی و شکست جدال بر سر قدرت سیاسی در ترکیه را بر مبنای « صندوق رای» توضیح میدهند، ادعا خواهند کرد که نخیر قلیچداراوغلو چند درصد عقب مانده است. هنوز شکست نخورده، دو هفته دیگر شاید ببرد. من اما نام اتفاقی که امروز افتاد را شکست سیاسی قلیچداراوغلو و ائتلاف شش حزب سیاسی حول او میدانم چرا؟
۲. اردوغان را نمیشود با اختلاف دو سه درصد رای شکست داد. اردوغان ادامه هیچ الگوی حکومتی در ترکیه نیست. برعکس! اردوغان الگوهای ماقبل خود را برچیده و روی آوار آنها عروج کرده است.
اردوغان یک الگوی حکومتی اسلامی پان ترکیستی است که همچون جمهوری اسلامی عروجش را مدیون عقب راندن سکولاریسم، مدرنیته و غربگرایی ولو دست و‌پا شکسته و نحیف در ان کشور میباشد. سوال این است آیا صندوق رای که در قلب پارلمانتایسم و سامانه های دمکراتیک میباشد، قادر است ابزاری در دست طبقه بورژوازی ترکیه جهت دست به دست کردن قدرت علیه اردوغان باشد؟ آیا اصولن میتوان هیچ الگوی حکومتی اسلامی را در این منطقه با رای و رای گیری جابجا کرد؟
۳. خانم مرکل در المان ۱۶ سال حکومت کرد. دولت و نظام سیاسی آلمان تحت حکومت مرکل عوض نشد. مرکل ادامه هلموت کهل بود. حتی دوران سوسیال دمکراتها نظام سیاسی این کشور از چهارچوبهای خود خارج نمیشود. قدرت در چهارچوب موازین دمکراتیک جابجا میشود. در چنین نظامهای با ثبات و با چهارچوبی، صندوق رای و پارلمانتاریسم ابزار بورژوازی برای جابجا کردن قدرت است. سوال من این است نظام سیاسی ترکیه در این ۲۰ ساله ادامه ماقبل خود است؟ جمهوری اسلامی ادامه شاه است؟ نیست. شما نمیتوانی حکومتی مثل اردوغان که کلیه موازین دمکراتیک را لغو کرده، از افق سیاسی سکولاریستی، پارلمانتاریستی خارج شده و به یک الگوی جدید سیاسی شکل داده را مثل خانم مرکل جابجا بکنی. حکومتهایی مثل اردوغان را نمیشود اصلاح کرد. چون یک نظام سیاسی جدیدند. خامنه ای را نمیشود اصلاح کرد یا حتی از طریق رای تعویض کرد. راه حل صندوق راه حلی برای مکرون است. برای شولتز است. برای خامنه ای و اردوغان و اسد نیست. اینجاست که می بینید غرب به خنس میخورد. راه حل ندارد. راه حل خودش را که صندوق رای باشد دیکته میکند و بعد میبازد. چون یک عدد از این دیکتاتوریهای خشن خاورمیانه به موازینی که صندوق رای به آن متکی هست، متکی نیست. گونی گونی رای را خودشان پر میکنند. اردوغان نماینده پارلمان را که مصونیت سیاسی دارد دستگیر کرد. زندانی و شکنجه کرد. طرف قوانین بانک جهانی را به بیضه اش هم حساب نکرد. اعلام کرد فلان قانون بانکی حرام است. نتیجه ان تورم هشتاد درصدی امروز ترکیه است. شوخی است که گویا این حکومت را میشود با رای جمع کرد. تمام رسانه های آلمان، اتاق فکرهای متنوع سوالشان حتی رفتن اردوغان نیست. میگویند بیست سال نت ورک سکولاریستی متمایل به غرب را داغان کرده، مساجد و نت ورک خودش را ایجاد کرده است، چطور قلیچداراوغلو میتواند اساسن زیر این میز بیست ساله بزند؟ تازه باید در چهارچوبی که اردوغان ساخته حکومت داری کند!
ما عین همین بازی را در خرداد ۷۸ در ایران شاهد بودیم. نمونه موفق قلیچداراوغلو خاتمی است. تازه اصلاح طلب قدرت کف خیابان را هم پشت قباله بیست میلیون رای خاتمی انداخته بود. چی شد؟ یعنی نتیجه تفوق صندوقی بر اسلام مدل خامنه ای چی شد؟ هیچی. بیست سال فرصت خرید برای همان حکومت!
دیروز در برنامه کلوپ رسانه های شبکه اول آلمان اصحاب رسانه میگفتند مشکل این است سرمایه بزرگ از الگوی اردوغان میترسد. به دو‌دلیل. هم اسلامی است. هم ضد غرب است. به هیچ قانونی پایبند نیست. سرمایه ثبات میخواهد و ترکیه به خاطر اردوغان بی ثبات شده است. برقراری ثبات با صندوق رای نمیشود. نه اینکه ما چون سوسیالیستیم و مدافع سرنگونی و راه حل انقلابیم این حرف را میزنیم. حتی طبقه بورژوازی ترکیه هم بر این عقیده بوده و هست. فکتش این است در طی این بیست سال چند بار کودتا کردند. کودتا انقلاب از بالاست!
امروز در ترکیه اصلاح طلبی شکست خورد. اردوغان را باید سرنگون کرد. کودتا موفق نشد. روی عدم موفقیت کودتا به صندوق رسیدند. راه حل اساسی جمع کردن اردوغان از طریق بسیج مردم ترکیه کف خیابانها و با اعتصابات کارگری است. شکست امروز اصلاح طلبی در این کشور، صندلی زیر پای این راه حل رادیکال میگذارد. همان که در دیماه ۹۶ اصلاح طلب اصولگرا تمومه ماجرا را فریاد زد.
۴. قلیچداراوغلو طی این مدت علیه اردوغان بسیج سکولاریستی نکرد. کافی بود زنهای ترکیه به جلو صحنه فراخوانده شوند. کافی بود طبقه کارگر ترکیه بسیج شود. حتی در باره کردستان ترکیه سازش گندیده عجیبی کردند.
قلیچداراوغلو نمیخواست و نمیتوانست انقلابی و رادیکال عمل کند. یکی از افق هایی که باعث شکستش شد گذشته پرستی و دادن تصویر اعاده اوضاع سابق بود. دیروز اردوغان به مسجد رفته بود و قلیچداراوغلو به سر مزار آتاتورک!
این استراتژی احیا وضع سابق افقی دست راستی در ایران هم هست که شعارش رضا شاه روحت شاد است. این افق احیا گذشته هیچ جا نمیگیرد. چرا؟ چون جوامع بشری در نقطه آتاتورک و رضا خان منجمد نمانده اند. بورژوازی دست راستی این جوامع باید بتواند در تاریخ کنونی بسیج کند نه اینکه مدام قول گذشته را به عنوان افق اینده جا بزند. در زمان آتاتورک هیچوقت در قلب تلاش سکولاریستی مسئله زن قرار نداشت. الان ولی مسئله زن برای عقب راندن دین در خاورمیانه یک محور کلیدی مهم است. به جای اینکه بیاید سکولاریسم ترکیه را در زمان حاضر بسیج کند، خمیازه گذشته کشید. همین ثابت میکند حتی امر عروج سکولاریسم هم دست جنبش های مترقی چپ و سوسیالیستی را در خاورمیانه میبوسد که جنم پیشروی دارند. شجاعت زیر و رو کردن و انداختن طرحی نو دارند. ناسیونالیسم و راست از عهده عقب راندن اسلام سیاسی بر نمی آید. یعنی حتی نرفته از خودش سوال کند که اشکال و ایراد سکولاریسم ناسیونالیستی ترکیه چه بود که به این راحتی اردوغان آن را با اسلام و پان ترکیسم عوض کرد؟ راستهای خاورمیانه در هیچ فرم و شکلی قادر به اجرای این نقش و ورود به این پارادایم نیستند. در اروپا این طبقه قادر بود. در خاورمیانه قادر نیست.
آیا طبقه کارگر ترکیه، جنبش های مترقی حقوق زن و سکولاریستی همانند ایران با شکست بالایی ها به خود متکی شده، جلو خواهند امد؟ باید دید.